Ακόμα και όταν δεν αποτελούν καθοριστικό μέρος της εικόνας σας, τα γυαλιά ηλίου ανεξαρτήτως ηλικίας, σας παρέχουν μια αίσθηση στυλ και αίγλης. Αν έχετε ένα πονοκέφαλο ή πρησμένα μάτια, ή είστε κουρασμένοι, ή απλά αν είναι μια ημέρα που δεν είστε πολύ φανταχτεροί για να εκτεθείτε στον κόσμο, δεν υπάρχει πιο αποτελεσματικό «φράγμα» για τα αδιάκριτα βλέμματα.

Ροζ, πράσινα, μπλε, μωβ, καφέ ή μαύρα γυαλιά. Με τιμές που κυμαίνονται από κάποιες δεκάδες ευρώ από την ελεύθερη αγορά έως και εκατοντάδες ευρώ για επώνυμα γυαλιά από τις μπουτίκ οπτικών – ποια είναι η διαφορά; Λοιπόν ας δούμε τα πράγματα πιο αναλυτικά… και ας έρθουμε πιο κοντά στον πραγματικό σκοπό των γυαλιών ηλίου που είναι η προστασία των οφθαλμών από την υπεριώδη ακτινοβολία!

Τι είναι λοιπόν η υπεριώδης UV ακτινοβολία για την οποία γίνεται τόση συζήτηση;

Το υπεριώδες φως (UV) είναι απλώς ένα μέρος του φάσματος των χρωμάτων. Το ανθρώπινο μάτι μπορεί να αντιληφθεί το κόκκινο, το πορτοκαλί, το κίτρινο, το πράσινο, το μπλε, το μωβ και το βιολετί χρώμα, αλλά δεν μπορεί να δει το υπεριώδες φως. Όμως, το υπεριώδες φως είναι αυτό που μπορεί να προκαλέσει μεγάλη ζημιά στο απροστάτευτο δέρμα και στα μάτια μας. Οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται την προστασία από τον ήλιο μόνο όταν περάσουν μια μέρα στην παραλία, όμως η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία λειτουργεί αθροιστικά κάθε φορά που είστε στον ήλιο. Όλοι γνωρίζουμε τις βλαβερές συνέπειες του ήλιου στο δέρμα μας: επώδυνα ηλιακά εγκαύματα, καρκίνος του δέρματος, ρυτίδες, γήρανση του ευαίσθητου λεπτού δέρματος των βλεφάρων. Το ίδιο αυτό επιζήμιο φως εισέρχεται όμως και στα μάτια μας και είναι η αιτία για μια σειρά από παθήσεις των ματιών, καθώς επίσης και για τη γήρανση των ματιών μας. Τέτοιες είναι ο καταρράκτης, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, το πτερύγιο – μια υπερπλασία του ινώδους ιστού στον επιπεφυκότα που εκτείνεται πάνω από τον κερατοειδή, και η ακτινική κερατίτιδα (ηλιακό έγκαυμα του κερατοειδούς) που είναι πολύ επώδυνη. Είναι λοιπόν πάρα πολύ σημαντικό να είμαστε εξίσου προσεκτικοί και με το δέρμα μας αλλά και με τα μάτια μας όσον αφορά την προστασία μας από τον ήλιο καθ’ όλη την διάρκεια του χρόνου, αλλά ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες.
Και αυτό είναι εξίσου σημαντικό τόσο για τα παιδιά όσο και τα μωρά που δεν πρέπει να τα αφήνουμε έξω από το σπίτι χωρίς τη προστασία που χρειάζονται σε μια τέτοια ευαίσθητη ηλικία.



Τι πρέπει να κάνω για να προστατεύσω τα μάτια μου;

Η ένταση της UV ακτινοβολίας είναι σταθερή όλο το χρόνο, ακόμα και σε συννεφιασμένες ημέρες, αλλά η δύναμη των ακτίνων είναι πιο έντονη την άνοιξη πριν οι θερμοκρασίες γίνουν πιο υψηλές. Θα πρέπει να είστε προσεκτικοί στην παραλία ή σε περιοχές με χιόνι, επειδή η άμμος, το νερό και το χιόνι αντανακλά το φως του ήλιου, αυξάνοντας έτσι την ποσότητα της υπεριώδους ακτινοβολίας. Μερικές από τις υπεριώδεις ακτίνες UV μπορεί να περάσουν και μέσα από τα τζάμια των παραθύρων, αλλά δεν αποτελούν μεγάλο κίνδυνο, εκτός εάν περνάτε μεγάλα χρονικά διαστήματα κοντά σε γυαλί που απορροφά το άμεσο ηλιακό φως – όπως είναι για παράδειγμα οι οδηγοί φορτηγών. Καθώς δεν υπάρχει «αντηλιακό για τα μάτια», πρέπει να βασίζομαστε μόνο στα γυαλιά ηλίου για την απαραίτητη  προστασία που χρειαζόμαστε.

Να διαβάζετε τις ετικέτες πριν αγοράσετε γυαλιά ηλίου

Τα ιδανικά γυαλιά ηλίου θα πρέπει να φέρουν κατ’ αρχάς την ένδειξη «CE»(Conformité Européene) κατά τρόπο ανεξίτηλο και ευανάγνωστο και επίσης να αναγράφουν ότι δεσμεύουν κατά 99% ή 100% τόσο την υπεριώδη ακτινοβολία Α (UV-A) όσο και την υπεριώδη ακτινοβολία Β (UV-B). Πριν τα αγοράσετε, ελέγξτε την ετικέτα για να βεβαιωθείτε ότι το κάνουν. Ετικέτες που λένε “απορρόφηση UV μέχρι και 400 nm” σημαίνει επίσης ότι τα γυαλιά μπλοκάρουν τουλάχιστον το 99%. Ετικέτες με την ένδειξη “cosmetic” (καλλυντικά), όπως επίσης και αν δεν υπάρχει ετικέτα, σημαίνει ότι τα συγκεκριμένα γυαλιά δεν παρέχουν κάποια προστασία.

Τα γυαλιά ηλίου επίσης μπορεί να αναγράφουν την κατηγορία φιλτραρίσματος (κατηγορία 1 έως 4). Υπάρχουν 4 κατηγορίες, που διακρίνονται ως εξής:

• Κατηγορία 0: δεν παρέχουν καμία προστασία απέναντι στον ήλιο.
• Κατηγορία 1 και 2: Για μέτρια και μεσαία φωτεινότητα (στην πόλη).
• Κατηγορία 3: Δυνατή φωτεινότητα (στη πλαζ).
• Κατηγορία 4: Ακραίες συνθήκες φωτεινότητας (στα χιόνια και στην ανοιχτή θάλασσα).

Προαιρετικά τέλος, μπορεί  να αναγράφεται η αντίσταση των γυαλιών (αν είναι άθραυστα ή όχι).

Ποιο χρώμα φακών παρέχει την καλύτερη προστασία;

Εδώ πρέπει να αποσαφηνιστούν κάποια πράγματα που προκαλούν σύγχυση στο αγοραστικό κοινό.

Οι περισσότεροι από τους φακούς των γυαλιών ηλίου κατασκευάζονται από πλαστικό λόγω της ικανότητας του υλικού να προσαρμόζεται σε διάφορα μεγέθη, σχήματα και καμπυλότητες, την αντοχή και το μικρό του βάρους. Υπάρχουν φακοί σε διάφορα χρώματα. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να τονιστεί ότι το χρώμα του φακού δεν παίζει κανένα ρόλο όσον αφορά την προστασία που παρέχει έναντι της ηλιακής ακτινοβολίας. Ο φακός που είναι πιο σκούρος δεν σημαίνει ότι είναι και καλύτερος, γιατί η προστατευτική ιδιότητα στο φακό, δεν προέρχεται από το χρωματισμένο μέρος.

Ο χρωματισμός του φακού προστατεύει από τον εκτυφλωτικό ήλιο, ενώ η επεξεργασία του φακού (ανεξαρτήτως χρώματος) με ειδικά φίλτρα απορρόφησης της UV είναι αυτή που προσφέρει 100% προστασία από τις ακτίνες UV. Μάλιστα, αν τα γυαλιά είναι πολύ σκούρα, μπορεί να είναι και περισσότερο επικίνδυνα, διότι πίσω από αυτά η κόρη διαστέλλεται περισσότερο και αφήνει να περάσουν περισσότερες ακτινοβολίες.

Ακολουθεί ένας απλός και εύκολος οδηγός για το τι σημαίνει διαφορετικό χρώμα φακών στα γυαλιά ηλίου:

Ποιο είδος φακού είναι καλύτερο;

Αυτό εξαρτάται, διότι υπάρχουν διάφοροι τύποι φακών και όλοι έχουν τα καλά και τα κακά σημεία τους. Είναι θέμα προσωπικής προτίμησης από τη στιγμή που θα βεβαιωθείτε ότι προσφέρουν τη UV προστασία που χρειάζεστε.

Ακολουθεί μια λίστα με τα διαθέσιμα είδη των φακών στα γυαλιά ηλίου.

1.ΦΩΤΟΧΡΩΜΙΚΟΙ ΦΑΚΟΙ (Photochromic)



Αποτελεί μια συνηθισμένη επιλογή για πολλούς χρήστες γυαλιών οράσεως. Aν θέλετε να συνδυάσετε τα γυαλιά ηλίου με γυαλιά οράσεως, οι φωτοχρωμικοί φακοίείναι η πιο δημοφιλής λύση.

Αυτοί οι φωτοχρωμικοί φακοί υπάρχουν σε πολλές αποχρώσεις του καφέ, γκρι ή πράσινου, σκουραίνουν ανάλογα με την έκθεσή τους στην UV ακτινοβολία και αποχρωματίζονται σε εσωτερικούς χώρους. Eίναι ένας οικονομικός τρόπος για να προστατεύσετε τα μάτια όλο το χρόνο, καθώς δεν χρειάζεστε άλλο ξεχωριστό ζευγάρι για τις φωτεινές ημέρες. Τα επίπεδα χρωματισμού ποικίλουν, ώστε να είναι πάντα σε ένα κατάλληλο επίπεδο, ότι καιρός και αν είναι και αποτελούν καλή λύση για συνθήκες μεσαίας φωτεινότητας, π.χ. στην πόλη. Το μειονέκτημα με αυτούς τους φακούς είναι, ότι είναι πιθανό να σκουραίνουν πολύ τις ημέρες που υπάρχει αρκετή συννεφιά, ίσως ακόμη και τον χειμώνα, γιατί η υπεριώδης ακτινοβολία περνάει και μέσα από τα σύννεφα. Άλλο ένα μειονέκτημα των φωτοχρωμικών φακών είναι ότι, αν και σκουραίνουν γρήγορα, το χρώμα τους ανοίγει πολύ πιο αργά μπαίνοντας κανείς από εξωτερικό σε εσωτερικό χώρο. Κάτι τέτοιο δυσκολεύει περισσότερο τα ηλικιωμένα άτομα. Επιπλέον, η απόδοση των φωτοχρωμικών φακών πίσω από το γυαλί, για παράδειγμα πίσω από το παρμπρίζ του αυτοκινήτου, είναι λιγότερο αποτελεσματική και δεν ενεργοποιούνται στο αυτοκίνητο, παρέχοντας μικρή βοήθεια σε έναν οδηγό. Υπάρχει ωστόσο ένα εμπορικό σήμα φωτοχρωμικών φακών που ονομάζεται Xtractive, το οποίο αποδίδει καλύτερα πίσω από το παρμπρίζ του αυτοκινήτου.

2. ΦΙΜΕ ΦΑΚΟΙ (Τinted)



Οι φιμέ (tinted) φακοί έχουν την ίδια απόχρωση σε όλα τα επίπεδα φωτισμού. Το πιο σημαντικό όμως είναι, ότι αυτοί οι φακοί έχουν ένα πρόσθετο φράγμα απέναντι στις UV ακτίνες, αφού από μόνη της η προσθήκη χρώματος όπως είπαμε, δεν θα κάνει τίποτα για να εμποδίσει την επιζήμιο φως. Ο μόνος τρόπος για να εξασφαλίσετε ότι αυτό το πρόσθετο φράγμα υπάρχει στα γυαλιά που αγοράζετε, είναι να τα έχετε αγοράσετε από αξιόπιστα σημεία πώλησης, καθώς υπάρχουν τόσα πολλά εισαγόμενα γυαλιά ηλίου που δεν περνούν καμία δοκιμή ελέγχου ποιότητας και ο αγοραστής δεν είναι ενήμερος!

Οι φακοί με εξωτερική επίστρωση «καθρέπτη» (mirror lenses) ανήκουν επίσης σε αυτή την κατηγορία, αντανακλούν μεγάλο μέρος της ακτινοβολίας, αλλά ταυτόχρονα μειώνουν πολύ την φωτεινότητα, ενώ είναι πιο ευάλωτοι και στις γρατζουνιές.

3. ΕΝΣΩΜΑΤΩΜΕΝΕΣ (ΣΤΑΘΕΡΕΣ) ΑΠΟΧΡΩΣΕΙΣ

Οι σταθερές αποχρώσεις είναι φίλτρα που ενσωματώνονται μέσα στο υλικό του φακού κατά την κατασκευή τους και δεν έχουν προστεθεί σαν μία επιπλέον διεργασία. Αν και αυτά τα φίλτρα χρησιμοποιούνται συχνότερα σε πολύ εξειδικευμένες περιπτώσεις (συνήθως σε γυαλιά οράσεως), υπάρχουν ορισμένοι κατασκευαστές, όπως που ενσωματώνουν αυτές τις αποχρώσεις στην κύρια γκάμα των γυαλιών ηλίου. Το πλεονέκτημα αυτών των αποχρώσεων είναι ότι: αφενός σκόπιμα στοχεύουν στον έλεγχο κυρίως του μπλε μήκους κύματος του φωτός (που προκαλεί τις περισσότερες βλάβες), αφετέρου ο χρωματισμός του φακού δεν εξασθενίζει με τον καιρό. Πολλές από αυτές τις ενσωματωμένες αποχρώσεις χρησιμοποιούνται συχνά σε φακούς από κρύσταλλο και όχι πλαστικό, άρα πρέπει να φοριούνται με προσοχή για προφανείς λόγους ασφαλείας. Επίσης οι αποχρώσεις αυτές δεν είναι κατάλληλες για χρήστες υψηλών συνταγών μυωπίας / υπερμετρωπίας / αστιγματισμού, καθώς το χρώμα θα είναι πιο σκούρο στα παχύτερα μέρη των φακών.

4. ΦΑΚΟΙ ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΜΕΝΗΣ ΣΚΟΥΡΟΤΗΤΑΣ (Degraded)

Oι «degraded» φακοί, αυτοί δηλαδή με την διαβαθμισμένη σκουρότητα είναι ιδανικοί αν οδηγείτε πολύ συχνά, καθώς το σκούρο πάνω μέρος αποκλείει την ακτινοβολία, ενώ το πιο ανοιχτόχρωμο κάτω μέρος σας επιτρέπει να βλέπετε μέσα στο αυτοκίνητο.

 5. ΠΟΛΩΤΙΚΟΙ ΦΑΚΟΙ (POLARISED)

Οι μη πολωτικοί φακοί προσφέρουν ένα γενικό φίλτρο για το φως, έτσι το συνολικό αποτέλεσμα είναι η μείωση του έντονου φωτός. Ωστόσο, κάθε στοιχείο του κύματος φωτός μειώνεται πάρα πολύ, και έτσι αυτό έχει μία επίπτωση στην οπτική μας οξύτητα (στην ποιότητα ή την οξύτητα της όρασης).

Αντίθετα, οι πολωτικοί (polarized) φακοί είναι οι πιο άνετοι φακοί στην έντονη ηλιοφάνεια, καθώς είναι οι μόνοι φακοί για την εξάλειψη της εκτυφλωτικής λάμψης του ήλιου. Τα κύματα του φωτός  ταξιδεύουν σε όλες τις κατευθύνσεις και το ανθρώπινο μάτι βλέπει τα κάθετα κύματα με σαφήνεια. Το οριζόντιο φως που ανακλάται από μια οριζόντια γυαλιστερή επιφάνεια, όπως το καπό του αυτοκινήτου, το νερό, το χιόνι ή οι ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι, γίνεται αντιληπτό ως αντηλιά. Η αντηλιά μειώνει την ορατότητα και μπορεί συχνά να είναι πολύ άβολη, ακόμη και επικίνδυνη, όταν η ένταση είναι πολύ υψηλή. Όλοι έχουμε βιώσει τη δυσκολία στην οδήγηση στο φως του ήλιου, μετά από έντονες βροχοπτώσεις – μερικές φορές η ορατότητα μπορεί να είναι τόσο κακή, ώστε είναι σχεδόν αδύνατο να οδηγήσουμε με ασφάλεια. Οι πολωτικοί φακοί αφήνουν να περάσει μόνο το κάθετο φως (ακριβώς όπως το άνοιγμα ενός όρθιου γραμματοκιβώτιου), επιτρέποντάς μας να διατηρήσουμε την όραση καθαρή, αλλά κρατά έξω το έντονο φως. Ένας πολωτικός φακός βελτιώνει την οπτική άνεση, τη χρωματική αντίθεση και την οπτική οξύτητα, ενώ μειώνει την καταπόνηση των ματιών από την αντανάκλαση και εξαλείφει την αντηλιά. Ζητήστε πολωτικούς φακούς για περιορισμό του «θαμπώματος» από τον ήλιο τις απογευματινές ώρες, αν ασχολείστε π.χ. με σπορ της παραλίας.

Όπως όμως με όλους τους φακούς υπάρχουν μειονεκτήματα, έτσι και με τους πολωτικούς φακούς υπάρχουν ορισμένα ζητήματα. Για παράδειγμα, δεν συνιστώνται για οδηγούς μοτοσικλετών, επειδή είναι πιθανό να μη δουν τα λάδια ή τις κηλίδες πάγου που υπάρχουν στο δρόμο. Επίσης με τους πολωτικούς φακούς οι οθόνες υγρών κρυστάλλων δεν είναι ευανάγνωστες, και έτσι αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει την προβολή των οργάνων σε αυτοκίνητα ή σε αεροσκάφη.

Πρέπει να γνωρίζετε τέλος ότι δεν είναι όλα τα πολωτικά φίλτρα αποτελεσματικά – μερικά πολύ φθηνά θα κόψουν μόνο ένα μικρό ποσοστό του φωτός σε σχέση με τις πολύ καλές μάρκες ποιότητας οι οποίες διατίθενται στην αγορά. Παρακαλούμε και πάλι να αγοράζετε τα γυαλιά σας από αξιόπιστους εμπόρους λιανικής πώλησης οι οποίοι, έχοντας τις απαραίτητες γνώσεις, είναι σε θέση να συζητήσουν σχετικά με τις οπτικές απαιτήσεις σας.

Να αγοράσω γυαλιά με πλαστικούς ή κρυστάλλινους φακούς;

Για  λόγους ασφαλείας, καλό είναι να προτιμήσετε γυαλιά με φακούς από οργανικά υλικά (πλαστικά).

Το μέγεθος του σκελετού παίζει κάποιο ρόλο στην προστασία;

Ο γενικός κανόνας είναι πως όσο μεγαλύτερα είναι τα γυαλιά τόσο περισσότερη η προστασία από τον ήλιο. Μελέτες έχουν δείξει πως όταν φοράει κανείς μικρά γυαλιά ηλίου επιτρέπεται η διέλευση αρκετής UV ακτινοβολίας.  Απαραίτητο λοιπόν είναι να προτιμάτε τα μεγάλα γυαλιά ηλίου τα οποία ει δυνατόν θα καλύπτουν τα μάτια και από το πλάι, από το φως που προέρχεται από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Τα παιδιά χρειάζονται μικρότερα γυαλιά ηλίου και όχι γυαλιά ηλίου ως παιχνίδι ή αξεσουάρ.

Να αγοράσω γυαλιά μιας γνωστής μάρκας ή όχι;

Τα γυαλιά μιας γνωστής μάρκας δεν προστατεύουν καλύτερα από τις λιγότερο γνωστές μάρκες. Όπως γράψαμε και πιο πάνω σημασία έχουν τα χαρακτηριστικά UV απορροφητικότητας του φακού και όχι η μάρκα ή η τιμή.

Οι φακοί επαφής προστατεύουν από τις υπεριώδεις ακτινοβολίες;

Ορισμένοι φακοί επαφής προστατεύουν από τις υπέρυθρες ακτινοβολίες, άλλοι, όμως, όχι. Και πάλι αυτό εξαρτάται από τη διαδικασία κατασκευής και την ενσωμάτωση φίλτρου UV ή όχι. Ωστόσο, ακόμη και οι UV φακοί επαφής παρέχουν προστασία στον κερατοειδή, το φακό, τον αμφιβληστροειδή, αλλά δεν προστατεύουν ούτε τα βλέφαρα ούτε το βλεννογόνο των ματιών. Θα πρέπει κανείς να φορά επιπλέον γυαλιά ηλίου, κατηγορίας 1 έως 4, ανάλογα με την έκθεση των ματιών σου σε διαφορετικές φωτεινές εντάσεις για να έχει πλήρη προστασία.


Γράφει ο Καθηγητής Οφθαλμολογίας,
Χειρουργός - Οφθαλμίατρος
Δρ. Κωνσταντίνος Καραμπάτσας.